Bor, istorijat grada i turističke atrakcije

Teritorija Opštine Bor se nalazi u središnjem delu istočne Srbije u Timočkom basenu. Površina područja opštine iznosi 856 km2, i u ovom pogledu spada u veće opštine u Srbiji. Područje opštine se graniči sa opštinama Majdanpek, Negotin, Zaječar, Boljevac, Despotovac i Žagubica. U 14 naselja opštine živi 55.817 stanovnikaPodručje opštine Bor je povezano čitavim spektrom saobraćajnih niti i sa Dunavom i sa Koridorom 10 i sa međunarodnim prelazima prema Rumuniji odnosno Bugarskoj. Putevi Bor-Paraćin, Bor-Zaječar-Niš, Bor-Sokobanja ovo područje povezuju sa Pomoravljem, južnom Srbijom, susednom Bugarskom i Rumunijom. Sa đerdapskom magistralom područje je povezano regionalnim putevima: Bor-Donji Milanovac, Bor-Negotin-Kladovo i Bor-Požarevac-Smederevo. Mreža i kvalitet lokalnih puteva na području opštine Bor u poređenju sa više krajeva centralne Srbije je bolje rešeno. Sa glavnim železničkim magistralama Bor je povezan železničkom prugom Bor-Niš u pravcu juga, Bor-Beograd u pravcu severa i Bor-Negotin-Prahovo ka Dunavu.

Bor poseduje aerodrom, što omogućava stvaranje uslova i za vazdušni saobraćaj, a to će biti od izuzetnog značaja za razvoj turizma i privrede u ovom kraju Njegovo dalje opremanje, prošurenje i modernizacija su trajni zadatak.

Istorija

Bor se prvi put spominje u istorijskim izvorima u 18. veku, kada se  nalazio u sastavu Timočke krajine, koja je bila, u administrativnom pogledu sastavni deo Vidinskog sandžaka. 1844. godine imao je 58 kuća sa 230 stanovnika. Po narodnom predanju, prvu kuću u Boru, sazidaoje Petko Dulkan, koga su Turci  proterali sela Osanice u Homolju. Selo Bor dobilo je ime  po jednom velikom boru koji je rastao u njegovoj blizini. Godine 1833. istočna Srbija (timočka dolina sa Crnom Rekom, Krajinom i Ključem), oslobođena je od Turaka i prisajedinjena Srbiji. Kroz čitav 19. vek, zahvaljujući bogatim rudarskim tradicijama, okolina Bora je bila u žiži interesovanja tragača za zlatom – stranih i domaćih naučnika i istraživača  ali i avanturista. U blizini Bora, u Zlotskoj pećini nađeni su ostaci prvog naselja u ovom kraju koji datiraju iz vremena od pre 5000 godina.

Legenda o pronalasku rude

Po popisu iz 1900. godine Bor selo ima 775 stanovnika i 146 kuća, nastanjeno je vlaškim stanovništvom, koje se bavilo stočarstvom, pčelarstvom, gajenjem vinove loze ... Počev od pomenute godine, inženjer Franjo Šistek, dolazi  redovno u Bor i vrši prospekciju terena. Legenda kaže, da je u proleće 1902. godine radio bez ikakvih rezultata mesec i više dana. Kada je već prekinuo rad radnika i spremao se na put, ostao je dobrovoljno da radi Meždinović Pavle, dečak od 16 godina, koji je samo nakon jednog sata, pijukom udario rudu, odvalio parče i doneo inženjeru Šisteku. Vlasnik koncesije za otvaranje rudnika, Đorđe Vajfert, nije bio posebno razočaran činjenicom, što je Šistek tražeći zlato u Boru, našao bakar. Seljaci jesu, verovali su da se u brdima njihovog sela krije zlato i daće se tako obogatiti.

Dolazak Francuza

Vajfert je 1904. godine prodao koncesije francuskoj banci Mirabo u Parizu, gde je formirano Francusko društvo borskih rudnika. Dolaskom Francuza u Bor selo, u kome su kuće bile od brvana, pokrivene slamom ili ćeramidom, izgled mesta se u potpunosti menja i transformiše u rudarsku koloniju sa nizom dugačkih prizemnih zgrada. Bor postaje multinacionalna i multikonfesionalna sredina u kojoj koegzistiraju raznorodne etničke grupe: Rusi, Francuzi, Italijani, Nemci, Mađari, Česi, Makedonci, Hrvati, Slovenci. Francusko društvo borskih rudnika finansira izgradnju pravoslavne crkve, posvećene Sv. Đorđu – 1912. godine, kao i rimokatoličke, posvećene svetom Ljudevitu, 1928. godine.

Status grada Bor je dobio 30. maja 1947. godine. Brzo se širio i postao rudarski i industrijski centar domaćeg, evropskog i svetskog značaja. Bor se ubrzano razvijao, a rudarstvo i metalurgija u dugom periodu daju obeležje ekonomskog razvoja ne samo opštine Bor nego i istočne Srbije. Do sredine 90-ih godina prošlog veka, RTB Bor je zapošljavao oko 14.000 radnika. Pored rudarstva i metalurgije ubrzo su se razvijale i druge privredne grane i društvene delatnosti. Bor postaje privredni, obrazovni, zdravstveni, kulturni i sportski centar istočne Srbije

Privreda

Osnovne privredne delatnosti su rudarstvo i metalurgija. Bor je u dugom periodu obrazovni, zdravstveni i kulturni centar istočne Srbije. Tehnički fakultet osnovan je 1961. god. Danas ima 6 odseka sa oko 1.500 studenata. Narodna biblioteka – stožer pisane reči, sa izuzetnim fondom knjiga i mrežom biblioteka po selima, predstavlja riznicu kulture opštine. U zdravstvenim ustanovama opštine radi preko 160 lekara, od kojih su oko 110 specijalisti različitih struka. Javna ustanova Sportski centar, jedan je od najlepših objekata ove vrste u Srbiji. Sadržaji i funkcionalnost ovog objekta omogućavaju čitav spektar masovnih, sportskih, kulturnih, sajamskih i drugih priredbi i takmičenja. Grad i većina naseljenih mesta priključena je na centralni vodovod. Ostala sela imaju lokalne vodovode sa zdravom pijaćom vodom.

Destinacije

Zlotske pećine

Istočna podgorina Kučaja u istočnoj Srbiji, naročito okolina sela Zlot , veoma je bogata speleološkim lolalitetima. Ističu se Lazareva pećina, Vodena, Mandina, Vernjikica i Hajdučica. Ispitana je i kraška jama Stojkova ledenica. Svi ovi objekti poznati su pod zajedničkim nazivom Zlotske pećine.

Hajdučica je dugačka 723 m i bogata je nakitom, Mandina pećina je dugačka 410 m i sadrži obilje stalaktita i stalagmita. Vodena pećina je dužine 180 m, a Stojkova ledenica sadrži horinzontalne i vertikalne delove kanala. Sve one za sada su dostupne samo speleolozima. Za turističke posete uređena je Lazareva pećina.

Borsko jezero

Biser turizma opštine Bor. Nalazi se u podnožju planine Crni Vrh, na udaljenosti 17km od Bora na nadmorskoj visini od 438m. Jezero ima površinu od 30 ha, najveća dubina iznosi 48 m, a temperatura vode u letnjim mesecima doseže 25 stepeni celzijusa, što je idealno za kupanje. Jezero je okruženo listopadnim i četinarskim šumama, cvetnim livadama i zelenim pašnjacima. Iznad jezera dominira pseudo vulkanska kupa Tilva Njagra. Svake godine u vode jezera se ubacuje po nekoliko tona riblje mlađi, sa ciljem da se obogati i poveća riblji fond. Borsko jezero, sa čistom i prozirno bistrom planinskom vodom, omiljeno je mesto sportskih ribolovaca istočne Srbije i šireg regiona.

Od smeštajnih kapaciteta na raspolaganju gostima su: Hotel ''Jezero'', Konačište ''Vertigo'' i Dečje odmaralište „Savača“.

Brestovačka banja

Smeštena u prekrasnom ambijentu rečice Pujice i stoletne šume površine 90 ha sa epitetom najveće banjske šume u Evropi, samo 8 km jugozapadno od Bora, na nadmorskoj visini od 385m. Spada u najstarije banje u Srbiji, a prema arheološkim nalazima nju su koristili Rimljani i Vizantijci. Svoj pun procvat doživela je u doba Miloša Obrenovića. Iz tog perioda su vrlo značajni objekti, koji su kao kulturno dobro pod zaštitom države: tursko kupatilo (hamam), konak kneza Miloša izgrađen 1837. god, dvorac Aleksandra Karađorđevića (1856), ugostiteljski objekat „Izletnik“, „Okružna zgrada“, letnjikovac kralja Petra I (1906), takođe imaju spomeničku vrednost. U konaku je smeštena istorijsko-etnološka postavka Muzeja rudarstva i metalurgije iz Bora.

Vode ove banje spadaju u red najlekovitijih u nas, a Baron Herder ih je poredio sa vodama austrijskih i švajcarskih banja. Na lekovitost voda utiče sadržaj i međusobni odnos raznih hemijskih elemenata i mikroelemenata (kalijum, kalcijum, fluor, natrijum, silicijum, hlor, jod, brom, magnezijum, oksidi gvožđa, aluminijuma, litijuma, mangana, cinka, rubidijuma, kobalta, bakra i fosfata, kao i blago radioaktivni elementi uran, radijum i radon). Postoji 10 termomineralnih izvora, sa temperaturom od 32 do 40 stepeni celzijusovih. U ovoj banji uspešno se leče oboljenja kičmenog stuba, kostiju, zglobova, mišića, kože. Banjske vode pomažu u lečenju opšte iscrpljenosti organizma, posledica povreda, reume, bolesti nervnog sistema, oboljenja perifernih krvnih sudova, zapaljenja ženskih polnih organa.

U banji su u funkciji sledeći smeštajni kapaciteti: „Srpska kruna“, „Klub RTB-a“, vila “Toplica“, „Lucija“, „Košuta“, „Biljana“.

Gradjevinski smeštajni objekti u Brestovačkoj banji u 19. veku

Za vreme vladavine Kneza Aleksandra Karađorđevića (1842-1858) banju Brestovačku su posećivali pripadnici vladarske porodice i druge znamenite i ugledne ličnosti. To joj donosi epitet mondenskog mesta. Knez Aleksandar je 1856. podigao reprezentativnu građevinu - dvorac-letnjikovac i niz pratećih objekata u neposrednoj okolini kao što su: „Ađutantski konak“, kuhinja, Vidikovac, koji danas ne postoje. Nešto kasnije u vreme Srpsko-turskih ratova (1876-1878) u Brestovačkoj banji je improvizovana vojna bolnica kojom je rukovodio čuveni lekar Stevan Mačaj.

Krajem 19. veka banjski lekar je bio Laza Ilić i u to vreme je podignut još jedan i danas reprezentativan objekat „Gostiona sa Kur salonom“ danas poznat kao „Izletnik“. U to vreme smatralo se da je to prvi hotel u banjama Srbije.

Planina Crni Vrh

Od Bora je udaljen 30 km. Planina je dobro povezan asfaltnim putem Bor-Žagubica sa većinom krajeva Srbije i susednih zemalja. Najkvalitetnije bukove šume u nas, a možda i u Evropi, prijatna planinska klima, sa sedativno-terapijskim i stimulativnim delovanjem, bujno zelenilo leti i duboki snežni pokrivač zimi koji se zadržava i do kraja maja meseca, čine ovu planinu privlačnom tokom cele godine. Odavno predstavlja metu turista i izletnika, zbog čega je i daleke 1952. god. na ovoj planini izgrađen Planinarski dom, a nešto kasnije uređen je teren za skijanje sa uspinjačom. Ovde je devedesetih godina započeta gradnja jednog od najvećih zimskih centara u Evropi „Jelen - Hyatt Regency“. Trenutno postoji ski-staza sa ski liftom dužine 1050 m i kapacitetom 90 mesta.

Planina Stol

Između Velikog i Malog krša i Deli Jovana smestio se Goli krš, čiji je uzdignuti deo pod nazivom Stol, drugi po visini vrh u opštini Bor. Od Bora je udaljen oko 20 km, a lako je dostupan iz pravca Krivelja, Bučja ili Donje Bele Reke i Luke.

Proređene šume, cvetne livade i pašnjaci daju planini veličanstven izgled. To ga čini izdvojenom horst planinom, sa padom slojeva do 40° prema zapadu. Zaravljeni vrhovi i strme litice pružaju pogodne uslove za planinarenje i ekstremne sportove kao što su parabolik i paraglajding, a šire područje je izuzetno za pešačke ture. Uređeno je 13 planinarskih pešačkih staza. U podnožju planine ima jakih vrela, dok se u podnožju planina ogleda u malenom planinskom jezeru. Smeštaj je moguć u Planinarskom domu sa depandansom tokom čitave godine. Gosti su planinari, zaljubljenici u sportsko pecanje, paraglajding, lovci, izviđači, rekreativci, izletnici i mnogi drugi ljubitelji prekrasnih predela i pejzaža.

Dubašnica

Lako dostupna asfaltnim putem iz pravca Borskog jezera, udaljena od Bora 35 km planinska visoravan Dubašnica, čini istočni deo Kučaja - najvećeg krečnjačkog kompleksa u Srbiji. Površina krasa Dubašnice je 82 km2. Smeštena je između kanjona Lazareve reke i particija starih vododrživih stena.

Nadmorska visina visoravni iznosi između 800 i 1000 metara. Najviši vrhovi su: Mošuluj i Stobari (1048m). Dubašnica je po svom litološkom sastavu kraška površ, rasčlanjena brojnim vrtačama i kanjonskim dolinama ponornica: Dubašnica, Demižloka, Bojale, Mikuljske i Pojenske reke.

Krečne naslage debljine i preko 200 m. Na ovom području površine 82 km2 „kriju“ izuzetnu podzemnu vodnu akumulaciju. Bogata je šumama, livadama i pašnjacima, kao i raznovrsnim vrstama divljači: jeleni lopatari, mufloni, divokoze, srne, divlje svinje, izuzetno je zanimljiva za lovce, planinare, speleologe i druge zaljubljenike prirode.

Kraška visoravan Dubašnica čini istocni deo planinskog masiva Kučaj – najvećeg krečnjačkog kompleksa u Srbiji, koji može da se podiči brojnim speleološkim objektima, specifičnim hidrološkim pojavama, vrletnom prirodom krečnjackih obronaka, nepreglednim pašnjacima i šumskim kompleksima, raznovrsnom florom i faunom. Rasčlanjena je brojnim vrtačama i kanjonskim dolinama ponornica Dubašnice, Demižloka, Vojale, Mikuljske i Pojenske reke. Ispod krečnih naslaga debelih i više od 200 metara sakupljaju se obilne podzemne vode. Na Dubašnici se kao biseri nižu prirodne lepote: vodopad na reci Tisnici i slapovi potoka Prerast, koji se uliva u reku; kamena kapija na potoku Prerast, velika i monumentalna poput kapija na Vratni; pećine Mandina, Burci i Velika u kanjonu reke Beljavine; jama Dubašnica (Budica jama) i Stojkova ledenica, poznata po ledu koji se zadrzava cele godine, a iz koje su stočari u letnjem period vadili komade leda radi napajanja stoke.

Dečije odmaralište Savača

Na samoj obali jezera nalazi se lokalitet Savača, poznat kao dečije odmaralište, pogodno za omladinski turizam i organizaciju sportskih kampova. Poseduje 250 ležajeva u okviru 33 sobe. Na pomenutoj površini nalaze se: 1 travnati fudbalski teren, 2 rukometna i 4 košarkaška terena, koji su osvetljeni za noćne utakmice. Za potrebe zimskih sportova postoji mogućnost uređenja staze za rekreativno skijanje i sankanje.

Podelite članak sa prijateljima

Tagovi: Bor, istorijat grada i turističke atrakcije, Korisne informacije, 1425

Podelite svoje utiske i komentare

Slični članci